Het verhaal achter 'doodgelukkig'

Een interview met schrijfster Sara Geluk over haar debuutroman 'Doodgelukkig; Brieven van mamma'

---

Het boek en het thema

Doodgelukkig is je debuut en meteen een heel persoonlijk boek. Kun je kort vertellen waar het verhaal over gaat?

Het beschrijft de uitdagingen van het hebben van een bipolaire stoornis alsmede de uitdaging voor de mensen om deze persoon heen. Mijn biologische vader lijdt aan een bipolaire stoornis, deze is pas tot volledige uiting gekomen toen mijn moeder zwanger was van mij. Het heeft voor hem, voor haar, voor zijn familie en ook voor mij gezorgd voor het nodige verdriet en dat terwijl de persoon in kwestie er vaak weinig aan kan doen. Desalniettemin zijn sommige gedragingen niet iets waar de omgeving maar gewoon mee moet dealen, resumé: het is nu eenmaal lastig en een goede begeleiding voor zowel de patiënt als de omgeving is aangewezen.

De hoofdpersoon is een moeder met een bipolaire stoornis, terwijl jij zelf bent opgegroeid met een vader met deze aandoening. Waarom heb je ervoor gekozen om het perspectief om te draaien?

Wanneer je over zoiets persoonlijks schrijft is dat soms lastig. Om makkelijker te kunnen vertellen heb ik het perspectief omgedraaid, zo was het voor mij makkelijker om er een fictief verhaal van te maken dat lekker liep, maar toch op waarheid gebaseerde gebeurtenissen erin te verwerken.

Hoe autobiografisch is het boek? Zijn er scènes die letterlijk uit je eigen leven komen?

De meeste scenes zijn gebaseerd op een deel van de waarheid, of geshopt uit andere aspecten van mijn leven. Ik heb een rijk leven geleid tot nu toe, met heel veel pieken en ook wel wat dalen, maar dat krijg je als je vol gas leeft denk ik. Het maakt in ieder geval dat ik veel materiaal heb om over te schrijven. Sommige zaken waar mijn biologische vader -en ook zijn omgeving- mee heeft gestruggeld heb ik zelfs weggelaten. Hij is een vrij heftig geval, wat natuurlijk niet geldt voor alle mensen met een bipolaire stoornis. Omdat er ook mensen zullen zijn die op zoek zijn naar herkenning heb ik ervoor gekozen het wat laagdrempeliger te houden.

De titel Doodgelukkig is pakkend en dubbelzinnig. Hoe ben je op die titel gekomen?

Ik weet het niet. Het plopte op en pakte meteen. Enerzijds twijfelde ik een tijdje, omdat ik wel wil dat de titel allesomvattend is en tevens niet afschrikt. Ik probeerde wat andere titels maar dat voelde toch niet goed.

Doodgelukkig is online te koop voor verzending via Bol.com, Boekengilde.nl en gesigneerd af te halen bij Bruin café JaxX

*interview gaat verder onder de afbeelding.

Lezers kunnen een gesigneerd exemplaar kopen en ophalen in Bruin cafe JaxX te Roosendaal, het café dat Yonne samen met haar man uitbaat:

Het schrijfproces

Doodgelukkig; Brieven van mamma

Nu kopen

Hoe was het voor jou om dit verhaal op papier te zetten? Was het therapeutisch, confronterend, bevrijdend...?

Om heel eerlijk te zijn ben ik gaan schrijven uit egoïsme. Ik heb altijd het verhaal al op papier willen zetten, het was er al, het zat alleen allemaal nog in mijn hoofd. Vorig jaar september echter hoorde ik dat het heel slecht ging met mijn biologische vader, hij heeft vergevorderde longemfyseem. De laatste keer dat hij op de bonnefooi deze kant op kwam rijden heb ik hem beloofd dat hij me nog eens zou zien. Omdat hij maar niet stabiliseert vreesde ik dat ik mijn belofte niet na kon komen. Om mijn schuldgevoel voor te zijn ben ik daarom gaan schrijven. Ik ben begonnen met het openen van alle brieven die mijn oma me heeft nagelaten, daar heb ik een tijdlijn mee gemaakt die ik vervolgens heb laten aanvullen door mijn moeder en de broers van mijn biologische vader. Toen dat gedaan was stond het hele verhaal binnen 3 weken op papier. Ik stuur het eerste exemplaar op naar mijn biologische vader. Ik hoop dat hij nog zodanig erbij is -vanwege jarenlang middelengebruik betwijfel ik dat- om mijn boodschap te begrijpen, namelijk dat ik hem dankbaar ben voor zijn genen, telkens als ik naar mijn kinderen kijk. Het is goed zo.

Heb je tijdens het schrijven nog getwijfeld of je dit verhaal wel moest delen met de wereld?

Ja… en dan met name vanwege mijn familie en vanwege mijn moeder. Ik heb ze allemaal eerst verteld wat ik van plan was, ik wilde graag een soort goedkeuring voor ik begon. Die kreeg ik, daar ben ik ze heel dankbaar voor. Ook al zal het soms moeilijk zijn om bepaalde stukken te lezen, ik hoop dat ook zij de liefde lezen die ook zeker in het boek zit.

Wat hoop je dat lezers meenemen na het lezen van Doodgelukkig?

Dat je niet te snel kunt oordelen. Dat iedereen zijn rugzakje bij heeft en je nooit kunt zeggen dat de één zwaarder weegt dan de ander. Het enige wat je kunt doen is zorgen dat je een luisterend oor biedt voor mensen en als ze struggelen, ze op het juiste pad naar hulp helpen. Het leven is al zo kort, we moeten er alles uithalen en genieten van de kleine dingen.

Heb je met mensen gesproken die zelf een bipolaire stoornis hebben om het verhaal nog meer diepgang te geven, of putte je volledig uit je eigen ervaring?

Naast de ervaring die ik zelf had, heb ik drie jaar maatschappelijk werk en dienstverlening gestudeerd. Toen ik besefte dat ik dat eigenlijk alleen was gaan doen om te begrijpen waarom mijn biologische vader destijds niet gekozen heeft voor mij -hoe ik het heel lang zag-, ben ik gestopt. Dit was niet de manier, ik zou niet gaan leven naar wat ik heb meegemaakt, dat definieert niet wie ik ben.

Ben je zelf bang geweest om MD te ontwikkelen?

Natuurlijk heb je die angst, zeker als puber en adolescent… Voornamelijk tijdens de zwangerschap van mijn oudste dochter was ik toch wel wat bang. Regelmatig zijn grote levensgebeurtenissen een trigger voor de eerste openbaring. Dit was gelukkig niet het geval. Wel grap ik altijd dat ik alleen de manie en niet de depressie geërfd heb van mijn biologische vader. Ik heb energie voor tien en sta geregeld midden in de nacht te schilderen bijvoorbeeld. Ook start ik meerdere projecten tegelijk, waar mijn man gelukkig om kan lachen. Hoewel ik over sommige van deze projecten een jaar kan doen, rond ik ze uiteindelijk wel af. Ik vind dat ik dankbaar mag zijn met al het mooie van de genen van mijn biologische vader.

Via deze link op Bol is 'Doodgelukkig; Brieven van mamma' verkrijgbaar voor verzending. De getoonde prijs is inclusief verzending

Personages

De band tussen moeder en dochter staat centraal. Hoe heb je de dynamiek tussen Joy en haar moeder opgebouwd?

Dat was lastig. Ik heb namelijk een hele goede band met mijn moeder en met mijn kinderen. Ik moest dus een stapje achteruit doen en niet putten uit wat ik zelf voel voor mijn moeder en voor mijn kinderen. Ik denk echter dat ik er toch in ben geslaagd om te schrijven over de dubbelzinnigheid die de stoornis met zich meebrengt. Er zijn momenten dat de moeder en dochter relatie het meest belangrijk is voor de hoofdpersoon, maar ook momenten dat het duidelijk ondergeschikt is. Dit om de simpele reden dat de hoofdpersoon er gewoon geen ruimte voor heeft, ze heeft genoeg aan zichzelf en haar problematiek.

Is Joy – het dochtertje – gebaseerd op jezelf als kind?

Sommige dingen die Joy doet en zegt zijn regelrecht gebaseerd op mijn herinneringen aan mijzelf, niet alles echter, ik heb bij alle personages een middenweg gevonden die voor mij werkte. Ik heb niet alleen geshopt uit mijn leven en dat van mijn biologische vader, maar zelfs uit gebeurtenissen uit de jeugd van mijn moeder en oma vroeger, er is van alles in geimplementeerd. Het is dus echt fictief, maar wel met autobiografische invloeden. Wat wat is, weten alleen mijn moeder, mijn biologische vader, en ikzelf.

Heb je overwogen om het boek vanuit het kindperspectief te schrijven, of was dat te dichtbij?

Ik wilde vooral het begin ook opschrijven. Wanneer ik vanuit Joy geschreven had, zou ik jaren gemist hebben die cruciaal zijn voor het verhaal. Ik besefte zelf namelijk pas volledig wat er speelde toen ik een jaar of zeven was. Niet dat mijn moeder het geheim hield voor me, ik kon het simpelweg voor die tijd nog niet bevatten of ermee dealen. Ik denk dat schrijven vanuit Didi én Joy heel goed weergeeft wat het verschil is tussen intentie van Didi en wat het met Joy doet. Deze twee dingen staan vaak lijnrecht tegenover elkaar, wat zorgt voor onbegrip bij beide partijen. In mijn geval was het echter te lastig voor me om er dagelijks mee om te gaan. Ik koos ervoor, voor mijn eigen mentale gezondheid om afstand van mijn biologische vader te nemen, wat hem ongetwijfeld veel pijn heeft gedaan, de andere optie echter zou mij heel veel pijn doen en dat in een periode waarin ik zelf juist even genoeg had aan mezelf, de puberteit.

Wat vind je van de manier waarop psychische stoornissen, en bipolaire stoornis in het bijzonder, in onze samenleving besproken (of juist vermeden) worden?

Daar kan ik niet keihard over oordelen, zoals ik zei heb ik de studie afgebroken na drie jaar. Dus ik kan je niet vertellen of er goede begeleiding is, mijn biologische vader koos er voor om zijn medicatie niet in te nemen, wat ervoor zorgde dat mijn moeder koos voor de beste optie voor mij en dat was weggaan. Mijn biologische vader was ook snel geen voogd meer, dus wij zijn niet een traject in gegaan ofzo, we zijn simpelweg uit elkaar gegaan.

Zijn er reacties van lezers of proeflezers geweest die je geraakt hebben?

Ik heb mijn manuscript eerst door een handvol testlezers laten lezen en daarna door een redacteur. Zij waren eigenlijk allemaal erg enthousiast, iets waar ik aan moest wennen. Zonder dramatisch te doen, ik ben niet gewend dat iets dat uit mijn vingers komt direct heel enthousiast wordt ontvangen. Tel daarbij op dat ik waardeloos ben in complimenten ontvangen -ik zak nog liever door de grond- en je begrijpt mijn verbazing toen ik deze reacties kreeg. Ik vraag me wel af wat iemand anders die direct met een ouder te maken heeft met deze stoornis vindt van het boek. Ik hoop dat ik alles eer aan heb gedaan, dat is mijn intentie althans altijd geweest. Iets wat ik bijvoorbeeld ook heb verwerkt in het boek, is het misbruik binnen de kliniek. Dit omdat ik weet dat dit heel vaak het geval is en ik het daarom niet buiten het verhaal wilde houden. De patiënt zelf heeft vaak niet eens door dat het misbruik betreft, waar ligt die grens, in hoeverre zijn ze in staat om zelf te beslissen. Dat is een interessante vraag om over na te denken. Het antwoord weet ik zelf ook niet goed.

De toekomst

Ben je van plan om nog meer te schrijven? Is er misschien al een tweede boek in de maak?

Ik ben druk bezig met een tweede boek. Zoals ik zei heb ik een rijk leven geleefd, er zit nog veel meer in mijn hoofd dat wacht om op papier gezet te worden. Nu ben ik los! Op dit moment wordt ‘Doodgelukkig’ omgezet tot E-book. Verder is het aangemeld bij de Centrale Bibliotheek, wat de zichtbaarheid ook ten goede komt. Lokale ondernemers zijn ook heel meedenkend geweest, zo lag mijn boek binnen een week al bij de Primera in de Roselaar en in de Thorbeckelaan en nam ook All Book’d Up het op in haar assortiment. Dat is natuurlijk fantastisch!

Zou je ooit overwegen om Doodgelukkig te laten verfilmen of er een toneelstuk van te maken?

Wellicht, maar dit is zo’n vraag waar ik te nederig voor ben opgevoed. Ik zou al verbaasd zijn als het boek een succes wordt, dat is ook nooit mijn drijfveer geweest. Ik zou het fijn vinden als het mensen kan helpen, een troost kan zijn misschien voor hen die het kunnen gebruiken, maar al leest alleen mijn biologische vader het, dan ben ik al meer dan tevreden.

Als je één boodschap mocht meegeven aan mensen die opgroeien met een ouder met een psychische stoornis, wat zou dat dan zijn?

Je bent niet alleen. Zoek vooral hulp wanneer je dat nodig hebt en wanneer je er wel voor kiest om afstand te nemen ben je geen vreselijk mens. Hoe pijnlijk de situatie ook is, iedereen zit er ongevraagd in en ieder moet voor zichzelf bepalen wat het beste voor hem/haar is. Zolang je met je hart beslissingen neemt hierin zit je zelden fout.